Δυρραχίτικα Χριστούγεννα

Ποιος δεν νοσταλγεί να βρεθεί τον πιο γιορτινό μήνα του χρόνου , το Δεκέμβριο , στο χωριό μαζί με όλους του πατριώτες , τους παιδικούς του φίλους , τους συμμαθητές και τα γειτονάκια του για να γιορτάσουν τις άγιες ημέρες των Χριστουγέννων και του νέου έτους λιτά , όπως τότε. Μιλάμε για κάμποσες δεκαετίες πριν , δηλαδή για την δεκαετία του 1940-1950, τότε που το χωριό έσφυζε από ζωή. Τότε που όπου κι αν πήγαινες όπου και αν περπατούσες ακόμα και στα πιο απόμακρα γεωγραφικά σημεία του χωριού μας συναντούσες συχωριανούς κάθε ηλικίας . Στο δημοτικό σχολείο φοιτούσαν πάνω κάτω 200 παιδιά. Η γειτονιά μου (τα Σωρέικα) αριθμούσε κάπου 30 παιδιά. Κάθε σπίτι είχε κατά μέσο όρο 3-4 παιδιά.
Το Δυρράχι μέχρι το 1956 δεν συνδεόταν με αυτοκινητόδρομο ούτε με την Μεγαλόπολη , ούτε με την Καλαμάτα .Στα πλησιέστερα χωριά πηγαίναμε με τα ζώα ή με ποδαρόδρομο. Έτσι αποκομμένο καθώς ήταν το χωριό μας από τον έξω κόσμο , τα ήθη και τα έθιμα μεταδιδόντουσαν από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά αυτούσια ή τουλάχιστον με ελάχιστες εξωτερικές επιρροές. Ότι γράφεται παρακάτω είναι καθαρά Δυρραχίτικο.
Μόλις έμπαινε ο Δεκέμβριος , πέρναγαν τα Νικολό-Βάρβαρα και κόπαζαν κάπως οι δουλειές περιμέναμε πια τις γιορτές των Χριστουγέννων και κάναμε τις ανάλογες προετοιμασίες. Τα βράδια κάθε οικογένεια μετατρεπόταν σε μικρή χορωδία. Η μάνα από τον λάκο που ύφαινε και η κυρά (γιαγιά) μαζί με ξάσιμο των μαλλιών έψελνα μα τα παιδιά τα κάλαντα για να βελτιωθούν τα μεγαλύτερα και να μάθουν τα μικρότερα που ταπαιζαν για πρώτη φορά.
Οι παππούδες και οι πατεράδες μάθαιναν τα παιδιά να ψέλνουν τα τροπάρια της Γέννησης και της Βάπτισης του Χριστού. Κάθε παιδί έγκαιρα έβρισκε το ραβδί που θα χρησιμοποιούσε τις ημέρες που θα έλεγε τα κάλαντα για να μην γλιστράει αν είχε ρίζει χιόνι και κυρίως να προφυλάγεται από τα σκυλιά που υπήρχαν πολλά και άγρια.
Για τους μεγάλους ιδιαίτερες προετοιμασίες δεν υπήρχαν. Για ψώνια (ρούχα , παπούτσια, γλυκά και λοιπά αγαθά) ούτε λόγος δεν γινόταν , αφού δεν υπήρχαν χρήματα. Τα αγόρια το τόπι μόνο ακουστά το είχαμε φανταστεί . Για τις γυναίκες η λέξη κομμωτήριο ήταν άγνωστη. Η προετοιμασία των γυναικών για τις γιορτές των Χριστουγέννων και του νέου έτους περιοριζόταν στο ζύμωμα του Χριστόψωμου και Βασιλόψωμου.
Την παραμονή των Χριστουγέννων με την ανατολή του ήλιου , συνήθως με χιόνι ή βροχή και πολύ κρύο , τα παιδιά ξεχυνόντουσαν στους δρόμους για να ψάλλουν τα κάλαντα. Κτυπούσαν την πόρτα του σπιτιού και ρωτούσαν Θειά να τα πούμε? Πέστα , πέστα αποκρινόταν από μέσα η νοικοκυρά . Τότε τα παιδιά άρχιζαν «Χριστούγεννα Πρωτούγεννα , πρώτη γιορτή του χρόνου / εβγάτε για να μάθετε πως ο Χριστός γεννιέται / γεννιέται και ανατρέφετε με μέλι και με γάλα, το μέλι τρώνε οι άρχοντες το γάλα οι αφεντάδες…. Κλπ»
Το φιλοδώρημα ήταν ανάλογο του βιοτικού επιπέδου . Ήταν συνήθως καρύδια (κοκόσιες) , ξερά σύκα και ψωμί. Τυχερός ήταν όποιος έπαιρνε φιλοδώρημα πορτοκάλι ή δεκάρα (υποδιαίρεση της δραχμής για τους νεότερους). Μόλις μαθαινόταν ότι σε κάποιο σπίτι έδιναν για φιλοδώρημα πορτοκάλι γινόταν πανικός. Όλα τα παιδιά έτρεχαν στο συγκεκριμένο σπίτι για να εκμεταλλευτούν την περίπτωση . Η μεγάλη απογοήτευση ήταν όταν τελείωναν τα πορτοκάλια και αντί για πορτοκάλι έπαιρναν ξερά Δυρραχίτικα σύκα. Τότε Θεωρείτο μεγάλη υπόθεση αν εξασφάλιζες πορτοκάλι , για να μην πω φλούδα από πορτοκάλι.
Η λειτουργία των Χριστουγέννων άρχιζε γύρω στις 04,00 το πρωί. Στην λειτουργία πηγαίναμε όλοι οι οικογένεια παρά το τσουχτερό κρύο. Μόλις επιστρέφαμε σπίτι και μετά την ανταλλαγή των καθιερωμένων ευχών , καθόμασταν στο λιτό , πολύ λιτό , Χριστουγεννιάτικο τραπέζι για φαγητό που αποτελείτο συνήθως από κόκορα σούπα.
Το πρωί της παραμονής της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά ξανάβγαιναν στους δρόμους για να ψάλλουν το:
« Αρχιμηνιά και αρχή χρονιά ψιλή μου δενδρολιβανιά
και αρχή καλός μας χρόνος εκκλησιά
εκκλησιά με τον άγιο θρόνο. Κυρά ψιλή , Κυρά λιγνή
κυρά καγκελοφρύδα . Κυρά όταν στολίζεσαι και πας
στην εκκλησιά σου βάζεις το ήλιο πρόσωπο και
το φεγγάρι στήθη και το καθάριο αυγερινό βάζεις
για δακτυλίδι. Άνοιξε το πουγκάκι σου το χρυσοκεντημένο
και δώσμου για τον κόπο μου δεκάρες και δραχμούλες.
Στο σπίτι όπου ήρθαμε πέτρα να μην ραΐσει
Και ο νοικοκύρης του σπιτιού Χρόνια πολλά να ζήσει»

Το χαρακτηριστικό του Δυρραχιτικου εθίμου ήταν ότι τον Αη Βασίλη τα παιδιά τον έψελναν το απόγευμα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς μετά την δύση του ηλίου ως εξής:
«Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία, βαστάει εικόνα και χαρτί
χαρτί και καλαμάρι. Το καλαμάρι έγραφε και το χαρτί ενέγνω Βασίλη
πόθεν έρχεσαι και πόθενε πηγαίνεις?
Από τη μάνα μου έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω
Βασίλη ξέρεις γράμματα να πεις το αλφαβητάρι?
Και στο ραβδί ακούμπησε να πει το αλφαβητάρι
Και ξάφνου τα ραβδάκι του χλωρούς βλαστούς πετάει
Και απάνω στους χλωρούς βλαστούς πουλάκια κελαηδούσαν
Τι πολεμάς μωρή Τουρκιά με της Ελλάδος τα παιδιά
Που είναι , που είναι παλικάρια ξακουσμένα, ξακουσμένα λεοντάρια»

Οι εορτές έκλειναν με τον εορτασμό των Θεοφανίων. Την παραμονή πάλι τα παιδιά έψελναν από σπίτι σε σπίτι τα Θεοφάνια ως εξής:

«Σήμερα είναι τα Φώτα και φωτισμοί
σήμερα η κυρά μας η Παναγιά σπάργανα κρατεί
και κερί βαστεί τον αφέντη Αη Γιάννη τον παρακαλεί
Δύνασαι αφέντη Αη Γιάννη να βαφτίσεις Θεού παιδί?
Δύναμαι κυρά μου και παρακαλώ το Χριστό τον παρακαλώ»

Μακάρι φίλοι μου , Παναγιώτη ,Αθανασία , Βούλα , Ηρακλή ,Κώστα, Θανάση, Γιάννη να μπορούσαμε να ξαναζήσουμε εκείνα τα Δυρραχίτικα Χριστούγεννα και ας ήμασταν μισοξυπόλυτοι και ξύλιαζαν τα πόδια μας από την παγωνιά.




Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Δυρραχίτικα νέα» τον Νοέμβριο του 1999 με συντάκτη τον συμπατριώτη μας Θεόδωρο Γ. Θάνο.

Δυρραχίτικο Καλοκαίρι

Με μεγάλη επιτυχία και την συμμετοχή του συνόλου των συμπατριωτών μας πραγματοποιήθηκαν και φέτος οι καλοκαιρινές εκδηλώσεις στο όμορφο Δυρράχι μας . Η αρχή έγινε την Τρίτη 12 Αυγούστου στο Δημοτικό Σχολείο με την έκθεση βιβλίου . Στην έκθεση υπήρχαν διάφορα βιβλία , τα οποία ήταν προσφορά του συμπατριώτη μας Γιάννη Κουράφα , τα οποία δίδονταν σε συμβολική τιμή .
Την επόμενη μέρα την Τετάρτη 13 Αυγούστου η βραδιά ξεκίνησε από νωρίς με το καθιερωμένο πλέον «παζάρι» από τις γυναίκες του χωριού μας στην πλατεία στα Κεφαλαίικα. Χωριάτικό ψωμί , παραδοσιακά γλυκά, τηγανόψωμα και αρκετές ακόμα λιχουδιές φρόντισαν να ετοιμάσουν και να προσφέρουν οι γυναίκες του χωριού μας στον μεγάλο πάγκο που έχει στηθεί στην πλατεία. Η συμμετοχή των γυναικών δεν ήταν τόσο μεγάλη όσο τα προηγούμενα χρόνια. Η δικαιολογία της μη έγκαιρης ενημέρωσης αρκεί. Εν πάση περιπτώσει η βραδιά συνεχίστηκε και ολοκληρώθηκε με την «Γιορτή της πατάτας». Η ντόπια πατάτα από τον Ταΰγετο είχε ετοιμαστεί τόσο βραστή όσο και ψητή στον φούρνο. Για όσους δεν προτίμησαν την πατάτα σερβιριζόταν και σουβλάκι.
Την Πέμπτη 14 Αυγούστου , Παραμονή της Παναγίας, η ορχήστρα ξεκίνησε από νωρίς να καλεί με τις «πενιές» της τους Δυρραχίτες στην Κεντρική πλατεία των Κεφαλαιικων και γύρω μετά τις 11,00 στην πλατεία επικρατούσε στο αδιαχώρητο. Άφθονη ψητή γουρνοπούλα ,σουβλάκι , παγωμένη μπύρα , κρασί και ατελείωτο κέφι και χορός μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Την Παρασκευή 15 Αυγούστου , Ανήμερα της Παναγίας, του καλοκαιρινού ανταμώματος και παρά το ξενύχτι της προηγούμενης βραδιάς πλήθος συμπατριωτών μας μαζεύτηκε από νωρίς στην Εκκλησία της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» στα Μουτσουλειικα για να παρακολουθήσουν την Θεία Λειτουργία υπό τον Παπαφώτη . Τα Παιδιά του Μορφωτικού Συλλόγου στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας ετοίμαζαν τις παραγγελίες για τις γουρνοπούλες ενώ αμέσως μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας μεταξύ των ευχών των συμπατριωτών υπήρχε και το καθιερωμένο «μεζεδάκι» προσφορά του Διοικητικού Συμβουλίου της Αδελφότητας Δυρραχιτών. Το βράδυ της ίδιας μέρας υπήρξε η συνέχιση του πανηγυριού και επανάληψη του σκηνικού της προηγούμενης μέρας.
Το Σάββατο 16 Αυγούστου , στης 7,30 το πρωί έγινε η εκκίνηση του καθιερωμένου αγώνα δρόμου Δυρράχι – Ρεκίτσας από την Πλατεία Λιθάρου. Οι συμμετέχοντες στον αγώνα ήταν πάνω από 50. Ο τερματισμός και η απονομή μεταλλίων έγινε στην Ρεκίτσα. Οι εορταστικές εκδηλώσεις που έγιναν φέτος στην Ρεκίτσα παρουσίασαν «μειωμένο» ενδιαφέρον τόσο ως προς την οργάνωση από τον Δήμο ( μη ύπαρξη στρατιωτικού αγήματος κ.α.) όσο βέβαια και από την συμμετοχή των συμπατριωτών μας από το χωριό μας αλλά και από τα γύρω χωριά. Το βράδυ τις ιδίας μέρας στην πλατεία του Λιθάρου έγινε η «Βραδιά της Βραστής Γίδας» η οποία φέτος ήταν αφιερωμένη στον Νικήτα Κεφάλα, στον «Μπαμπαξύδη» έναν άνθρωπο που έφυγε από κοντά μας την τελευταία χρονιά άλλα μέχρι και πέρσι το καλοκαίρι ήταν ακούραστος «μάστορας» στο βράσιμο της γίδας. Ήταν μια υπέροχη βραδιά στην οποία είχαμε την δυνατότητα να απολύσουμε μία εντυπωσιακή εναλλαγή χρωμάτων στην σελήνη κατά την διάρκεια της ολικής έκλειψης σελήνης. Ενός σπάνιου φαινομένου που είχαμε την δυνατότητα να απολύσουμε μαζί με κουβέντα, φαγητό και κρασάκι.
Η εκδήλωση αυτή σήμαινε και το πέρας των καλοκαιρινών εκδηλώσεων αφού από την Κυριακή 17 Αυγούστου το χωρίο μας άρχιζε σιγά να αδειάζει. Ήταν ένα μοναδικό Δυρραχίτικο καλοκαίρι . Καλύτερο από το προηγούμενο. Μέχρι το επόμενο . Που θα είναι καλύτερο.
Η διοργάνωση των εκδηλώσεων του παζαριού των γυναικών και της βραστής Γίδας έγιναν από κοινού μεταξύ της Αδελφότητας και του Μορφωτικού . ΟΙ εκδηλώσεις των πανηγυριών έγιναν από τον Μορφωτικό. Οφείλουμε να συγχαρούμε το νεοεκλεγμένο προεδρείο του Μορφωτικού που με ιδιαίτερη διάθεση και μεράκι πρωτοστατεί όχι μόνο για την ψυχαγωγία αλλά και για την επίλυση προβλημάτων. Ήδη ο Πρόεδρος του Συλλόγου κ. Βαγγέλης Μητσέας ανακοίνωσε στο χωριό μας για τα έργα βελτίωσης που έγιναν στην αποθήκη τα οποία θα συνεχιστούν έτσι ώστε ο χώρος αυτός να αποτελέσει ένας «χειμωνιάτικος» χώρος για συνεστιάσεις.
Καλό αντάμωμα το επόμενο καλοκαίρι, να είμαστε όλοι καλά.

Το Αυγουστιάτικο φεγγάρι

Το Δυρράχι βρίσκεται από τα αρχαία χρόνια, από την κάθοδο των Δωριέων όπως αναφέρουν οι ιστορικοί, «σκαρφαλωμένο» σε υψόμετρο 840 μ., στο Αρκαδικό τμήμα του Ταΰγετου, στα όρια των Νομών Αρκαδίας, Λακωνίας και Μεσσηνίας. Προσεγγίζεται εύκολα οδικά από τη Μεγαλόπολη και την Καλαμάτα από όπου απέχει 36 και 34 χιλιόμετρα αντίστοιχα . Ιστορικά τεκμήρια που πιστοποιούν την ύπαρξή του και τη συμμετοχή του στα ιστορικής σημασίας γεγονότα στο πέρασμα των αιώνων αποτελούν, μεταξύ άλλων, άρθρο του Λεξικού του Βυζαντίου με τίτλο «Δυρράχιο», από τον 5ο μ.Χ. αιώνα, από τον Χρυσόβουλλο του Ανδρονίκου του Παλαιολόγου, του γέροντα, προς τον Μητροπολίτη Μονεμβασίας, με τον τίτλο «Δυρράχιο, πόλις αρχαία, ούτω καλουμένη», κατά τον 14ο αιώνα και κατά τον 15ο αιώνα από τον Γεώργιο Φρατζή ή Σφρατζή. Από κτιτορική επιγραφή της Μονής Ρεκίτσας το 1714 και από γράμμα της Μητρόπολης Μονεμβασίας που αναφέρεται στον επίσκοπο Δυρραχίου 1718 και 1742 .
Το 1776 γίνεται έδρα του μεγαλοφυούς, γενναίου και οργανωτικού Ζαχαριά του Μπαρμιτσιώτη, που ξεκίνησε με τη μάχη (και νίκη) της Ρεκίτσας και έμεινε πέντε χρόνια στο Δυρράχιο-Ξεροβούνα, ο οποίος στη συνέχεια μετέφερε την έδρα του στη Mπαρμίτσα του Πάρνωνα. Με το Σαμπάζικο, Νιχώρι, Λεπτίνι, ΄Ακοβο (Θεόδωρος Κολοκοτρώνης), Πολιανή (Παπαφλέσας), Τουρκολέϊκα (Νικηταράς), Γιαννέϊκα, γίνεται κέντρο κλεφτουριάς και πολεμικής προπαρασκευής της Αναστάσεως του γένους, ενώ η Ρεκίτσα παραμένει το πνευματικό κέντρο της εποχής. Από τη Ρεκίτσα εξορμά ο Παπαφλέσσας και γίνεται ο μπουρλιοτέρης των ψυχών. Το 1818 γίνεται έδρα μυήσεως της Φιλικής Εταιρείας και συστηματικότερης πολεμικής προπαρασκευής. Για το Δυρράχιο ιθύνουσα προσωπικότητα είναι ο Παναγιώτης Κεφάλας, τα αδέλφια του και ο Παπατούρτας. Ο Παναγιώτης Κεφάλας γίνεται το σύμβολο της άλωσης της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 και θυσιάζεται στη μάχη στο Μανιάκι. Στις διάφορες μάχες κατά την επανάσταση του 1821 οι Δυρραχίτες συμμετέχουν με τόλμη και παλικαριά και αργότερα κατά την ειρηνική περίοδο δουλεύουν σκληρά για τη πρόοδο του Δυρραχίου. Το ειδικό επάγγελμα των Δυρραχιτών του «μυλωνά» που οφείλεται στους νερόμυλους του Δυρραχίου ακμάζει και οι Δυρραχίτες μυλωνάδες κυριαρχούν στους μύλους Μεγαλουπόλεως, Μεσσηνίας, Λακωνίας και παρουσιάζουν μεγάλη οικονομική ακμή, από το 1850 μέχρι το 1920. Από το 1896 αρχίζει η μετανάστευση στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Αθήνα και στην Καλαμάτα με συνέπεια την ελάττωση του πληθυσμού.
Το 1834 μετά την απελευθέρωση γίνεται χωριστός Δήμος, σαν κάποια ανaγνώριση της αρχαίας και νέας φήμης και σπουδαιότητας του και της Θυσίας του Π. Κεφάλα. Το Δυρράχιο προσέφερε στους εθνικούς αγώνες πολλούς αξιωματικούς και οπλίτες και είχε θύματα στους πολέμους του 1897, 1912, 1918 και 1940. Κατά την Γερμανική κατοχή το Δυρράχιο υπήρξε κέντρο εθνικής Αντίστασης, και υπέστει πολλά δεινά από τους κατακτητές και τις συνέπειες του εμφυλίου πολέμου του 1947. Μετά την απελευθέρωση άρχισε η ανασυγκρότηση του τόπου. Το 1951 ήταν η εποχή δραστηριότητας και ενεργειών των απανταχού Δυρραχιτών υπέρ του χωριού. Οι Διοικητικές μεταβολές που επεβλήθησαν από το 1912 μέχρι σήμερα, συστήνουν στις 24/8/1912 την Κοινότητα Δυρραχίου με έδρα τον οικισμό Δυρράχιο. Στην νέα Κοινότητα προσαρτάται και ο οικισμός Νεοχωρίου Φαλαισίας, ο οποίος στη συνέχεια στις 19/4/1930 αποσπάται από την Κοινότητα Δυρραχίου και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Νεοχωρίου Φαλαισίας. Το Δυρράχιο αποτελεί, από τις 4/12/1997 με την εφαρμογή του σχεδίου «Καποδίστριας» ένα από τα 28 Δημοτικά Διαμερίσματα του Δήμου Φαλαισίας, με μόνιμο πληθυσμό, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού 2001, 167 κατοίκους (221, σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού 1991) Το Δυρράχιο που κατά γενική ομολογία είναι απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς είναι εξαπλωμένο σε τέσσερις κύριες συνοικίες, χωρισμένες από ρέματα και ενωμένες με δρόμους και γεφύρια. Οι συνοικίες αυτές ονοματίζονται από το όνομα των οικογενειών που συγκεντρωμένες μένουν σε αυτές, όπως Κεφαλαίϊκα, Μουτσουλαίϊκα, Μαυροειδαίϊκα. Η τέταρτη συνοικία, ο Λίθαρος, που βρίσκεται και η κεντρική πλατεία του Δυρραχίου, πήρε το όνομά της από ένα μεγάλο λιθάρι που βρισκότανε εκεί. Από το λιθάρι αυτό κτίστηκαν παλαιότερα το σπίτι του Τσενονικολή καθώς και το σχολείο του Δυρραχίου (1925), κτίσμα στολίδι για το χωριό. Το σχολείο αυτό κάποτε έσφυζε από ζωή, όπως εξάλλου και το ίδιο το χωριό, το Δυρράχιο, αλλά τώρα στέκει εκεί έρημο χωρίς την παρουσία των μικρών μαθητών του, οι οποίοι μεγάλοι πια βρίσκονται διασκορπισμένοι στην Ελλάδα, στην Αμερική και σε άλλα σημεία του Πλανήτη. Το Δυρράχιο, ως αγαπημένη γη, κατακλύζεται κάθε καλοκαίρι από τα ξενιτεμένα «παιδιά» του, του εσωτερικού και του εξωτερικού. Οι φυσικές καλλονές του χωριού, όπως τα έλατα, τα τρεχούμενα νερά, οι χείμαρροι, τα ποτάμια μαζί με τους νερόμυλους, τα γεφύρια και τα ξωκλήσια του, σε συνδυασμό με τις θύμισες και την προσμονή των εκεί συγγενών, αποτελούν τον πόλο έλξης των καλοκαιρινών επισκεπτών.